Published on
Xét nghiệm sinh hóa gan mật
1. XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT AÙP DUÏNG TRONG LAÂM SAØNG XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT AÙP DUÏNG TRONG LAÂM SAØNG TS BSCK2 TRAÀN T KHAÙNH TÖÔØNG ÑHYK PHAÏM NGOÏC THAÏCH TS BSCK2 TRAÀN T KHAÙNH TÖÔØNG ÑHYK PHAÏM NGOÏC THAÏCH
2. NOÄI DUNGNOÄI DUNG 1- XN ñaùnh giaù toån thöông öù maät 2- XN ñaùnh giaù hoaïi töû teá baøo gan 3- Bilirubin 4- XN ñaùnh giaù chöùc naêng gan 5- Moät soá tình huoáng laâm saøng 1- XN ñaùnh giaù toån thöông öù maät 2- XN ñaùnh giaù hoaïi töû teá baøo gan 3- Bilirubin 4- XN ñaùnh giaù chöùc naêng gan 5- Moät soá tình huoáng laâm saøng
3. XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT TOÅN THÖÔNG ÖÙ MAÄT Cholestasic injury Phosphatase kieàm (ALP) Gama glutamyltranspeptidase ( GGT) TOÅN THÖÔNG ÖÙ MAÄT Cholestasic injury Phosphatase kieàm (ALP) Gama glutamyltranspeptidase ( GGT) TỔN THƯƠNG TEÁ BAØO GAN Hepatocellular injury Hepatocellular necrosis ALT (SGPT) * AST (SGOT) TỔN THƯƠNG TEÁ BAØO GAN Hepatocellular injury Hepatocellular necrosis ALT (SGPT) * AST (SGOT)
4. XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT XEÙT NGHIEÄM SINH HOÙA GAN MAÄT * BILIRUBIN * ÑAÙNH GIAÙ CHÖÙC NAÊNG GAN * Albumine, Globulin, A/G * Prothrombin time, INR * BILIRUBIN * ÑAÙNH GIAÙ CHÖÙC NAÊNG GAN * Albumine, Globulin, A/G * Prothrombin time, INR
5. TỔN THƢƠNG Ứ MẬT (CHOLESTASIS ) TỔN THƢƠNG Ứ MẬT (CHOLESTASIS )
6. HEÄ THOÁNG ÑÖÔØNG MAÄTHEÄ THOÁNG ÑÖÔØNG MAÄT Tieåu quaûn maät (taïo thaønh bôûi khoaûng gian baøo cuûa tb gan) OÁng maät oáng gan T, P oáng gan chung oáng maät chuû ÖÙ MAÄT : baát cöù vò trí naøo töø tieåu quaûn maät ñeán oáng maät chuû coù theå do taéc (obstruction) hay khoâng taéc (non-obstruction)
8. PHOSPHATASE KIEÀM (ALP)PHOSPHATASE KIEÀM (ALP) Khoâng phaân bieät ñöôïc öù maät trong gan vôùi ngoaøi gan Khoâng phaân bieät ñöôïc öù maät trong gan vôùi ngoaøi gan Trong hoaïi töû teá baøo gan, ALP taêng < 3 laàn do söï phoùng thích ALP coù saün, khoâng phaûi do taêng toång hôïp Coù theå taêng : beänh xöông, ruoät, coù thai, thaän (GGT khoâng taêng) TG baùn huûy : 7 ngaøy
9. Gama glutamyltranspeptidase (GGT)Gama glutamyltranspeptidase (GGT) Taêng : öù maät, hoaïi töû vaø caùc beäânh khaùc nhö suy thaäân, NMCT, tuïy, ÑTÑ raát nhaïy , ít chuyeân trong beänh gan maät. ALP, GGT ñeàu taêng taïi gan maät. GGT laø XN nhaïy caûm phaùt hieän beänh gan röôïu GGT coù theå taêng sau uoáng röôïu maø chöa coù toån thöông gan TG baùn huûy 26 ngaøy. Taêng : öù maät, hoaïi töû vaø caùc beäânh khaùc nhö suy thaäân, NMCT, tuïy, ÑTÑ raát nhaïy , ít chuyeân trong beänh gan maät. ALP, GGT ñeàu taêng taïi gan maät. GGT laø XN nhaïy caûm phaùt hieän beänh gan röôïu GGT coù theå taêng sau uoáng röôïu maø chöa coù toån thöông gan TG baùn huûy 26 ngaøy.
12. * TRÖÔØNG HÔÏP TAÉC MAÄT BAÙN PHAÀN HAY TAÉC KHU TRUÙ TRONG GAN * Khoâng vaøng da, Bilirubin thöôøng bình thöôøng. * Men gan thöôøng bình thöôøng * Nhöng coù öù maät taêng saûn xuaát ALP ALP taêng laø baát thöôøng duy nhaát. * TRÖÔØNG HÔÏP TAÉC MAÄT BAÙN PHAÀN HAY TAÉC KHU TRUÙ TRONG GAN * Khoâng vaøng da, Bilirubin thöôøng bình thöôøng. * Men gan thöôøng bình thöôøng * Nhöng coù öù maät taêng saûn xuaát ALP ALP taêng laø baát thöôøng duy nhaát.
13. Here is an example of intrahepatic obstruction with a small stone in an intrahepatic bile duct. This could produce a localized cholestasis, but the serum Bilirubin would not be increased, because there is plenty of non-obstructed liver to clear the bilirubin from the blood. However, the serum alkaline phosphatase is increased with biliary tract obstruction at any level. Here is an example of intrahepatic obstruction with a small stone in an intrahepatic bile duct. This could produce a localized cholestasis, but the serum Bilirubin would not be increased, because there is plenty of non-obstructed liver to clear the bilirubin from the blood. However, the serum alkaline phosphatase is increased with biliary tract obstruction at any level.
16. Hepatocellular necrosis Hepatocellular injury Hepatocellular necrosis Hepatocellular injury TỔN THƢƠNG TEÁ BAØO GANTỔN THƢƠNG TEÁ BAØO GAN
17. AMINOTRANSFERASEAMINOTRANSFERASE ALT, AST coù trong TB gan, taêng khi TB gan bò hoaïi töû XN cô baûn ñeå chaån ñoaùn, theo doõi thöông toån TB gan AST coù trong cô tim, cô vaân, naõo, phoåi, tuïy, thaän, HC…. ALT chuû yeáu ôû gan AST, ALT tuøy thuoäc tuổi, BMI, giôùi Thôøi gian baùn huûy AST 17h, ALT 47h Giôùi haïn bình thöôøng : Nam ≤ 30U/l, nöõ ≤ 19U/l* (AASLD 2009) ALT, AST coù trong TB gan, taêng khi TB gan bò hoaïi töû XN cô baûn ñeå chaån ñoaùn, theo doõi thöông toån TB gan AST coù trong cô tim, cô vaân, naõo, phoåi, tuïy, thaän, HC…. ALT chuû yeáu ôû gan AST, ALT tuøy thuoäc tuổi, BMI, giôùi Thôøi gian baùn huûy AST 17h, ALT 47h Giôùi haïn bình thöôøng : Nam ≤ 30U/l, nöõ ≤ 19U/l* (AASLD 2009) * Prati D, et al. Ann Intern Med. 2002;137:1-10.
18. * 9221 first-time blood donor candidates * 74% suitable donors after exclusion of anemia, seizure, sexual and other risk – 57% determined to be ‘low risk’ for liver disease * Negative viral serology * BMI < 25 * Normal serum cholesterol, triglycerides, and glucose levels * Absence of concurrent medication use * Updated healthy ALT ranges determined from the group of low- risk individuals – Males: 30 IU/L – Females: 19 IU/L * 9221 first-time blood donor candidates * 74% suitable donors after exclusion of anemia, seizure, sexual and other risk – 57% determined to be ‘low risk’ for liver disease * Negative viral serology * BMI < 25 * Normal serum cholesterol, triglycerides, and glucose levels * Absence of concurrent medication use * Updated healthy ALT ranges determined from the group of low- risk individuals – Males: 30 IU/L – Females: 19 IU/L Prati D, et al. Ann Intern Med. 2002;137:1-10. Updated Limits for Determining Normal ALT
23. Serum aminotransferace levels in various liver disease Serum aminotransferace levels in various liver disease
25. * TỔN THƢƠNG TB GAN * ALT, AST taêng , ALP < 3 laàn * TỔN THƢƠNG TB GAN * ALT, AST taêng , ALP < 3 laàn Daáu aán cuûa VG virus Aâm tính Wilson : Ceruloplasmin maùu, Cu nöôùc tieåu /24h, voøng Kayser Fleischer Hemochromatosis : Fe, ferritin, TIBC % ñoä baõo hoøa transferin VG töï mieãn : ANA, SMA (Smooth Muscle Antibody), anti LKM1 (LKM1 : Liver kidney microsomal type 1 antibody) THUOÁC, RÖÔÏU Thieáu alpha 1 antitrypsin : AAT Celiac spru Aâm tính SA/CT gan nhieãm môõ NASH Xem xeùt sinh thieát gan neáu khoâng tìm ra NN Ceruloplasmin maùu, Cu nöôùc tieåu /24h thöû ôû BV Chôï Raãy
26. BILIRUBINBILIRUBIN
27. CHUYEÅN HOÙA BILIRUBINCHUYEÅN HOÙA BILIRUBIN I D D
28. CÔ CHEÁ GAÂY TAÊNG BILIRUBIN ICÔ CHEÁ GAÂY TAÊNG BILIRUBIN I Taêng saûn xuaát Bilirubin Indirect : nhö taùn huyeát. Giaûm khaû naêng thu nhaän Bilirubin I : nhö do baåm sinh hay moät soá thuoác nhö Rifamycins … Giaûm khaû naêng keát hôïp vôùi Glucuronyl transferase do giaûm hoaït ñoäng cuûa Glucuronyl transferase baåm sinh, do nhieãm truøng huyeát hay thuoác . Taêng saûn xuaát Bilirubin Indirect : nhö taùn huyeát. Giaûm khaû naêng thu nhaän Bilirubin I : nhö do baåm sinh hay moät soá thuoác nhö Rifamycins … Giaûm khaû naêng keát hôïp vôùi Glucuronyl transferase do giaûm hoaït ñoäng cuûa Glucuronyl transferase baåm sinh, do nhieãm truøng huyeát hay thuoác .
29. Br. J. clin. Pharmac. (1987), 23, 553-559
30. CÔ CHEÁ GAÂY TAÊNG BILIRUBIN DCÔ CHEÁ GAÂY TAÊNG BILIRUBIN D Giaûm baøi tieát Bilirubin Direct ra tieåu quaûn maät : beänh lyù gaây toån thöông gan. Taéc ngheõn ñöôøng maät hoaøn toaøn gaây taêng chuû yeáu Bilirubin D nhö soûi oáng maät chuû, u ñaàu tuïy… Giaûm baøi tieát Bilirubin Direct ra tieåu quaûn maät : beänh lyù gaây toån thöông gan. Taéc ngheõn ñöôøng maät hoaøn toaøn gaây taêng chuû yeáu Bilirubin D nhö soûi oáng maät chuû, u ñaàu tuïy…
31. NGUYEÂN NHAÂN VAØNG DANGUYEÂN NHAÂN VAØNG DA 1. Vaøng da tröôùc gan vôùi taêng Bilirubin I öu theá – Taùn huyeát – Moät soá thuoác caûn trôû quaù trình thu nhaän Bilirubin I vaøo gan nhö Rifampin, Probenecid, Ribavirin… 1. Vaøng da tröôùc gan vôùi taêng Bilirubin I öu theá – Taùn huyeát – Moät soá thuoác caûn trôû quaù trình thu nhaän Bilirubin I vaøo gan nhö Rifampin, Probenecid, Ribavirin…
32. 2. Vaøng da taïi gan : Taêng Bilirubin I öu theá : Moät soá thuoác laøm giaûm khaû naêng keát hôïp Glucuronyl transferase nhö chloramphenicol, prenanediol … Taêng Bilirubin hoãn hôïp hay D öu theá : – Vieâm gan virus caáp, maïn – Vieâm gan röôïu – Vieâm gan töï mieãn – Toån thöông gan do thieáu maùu cuïc boä – Toån thöông gan do thuoác, ñoäc toá – Ung thö teá baøo gan (HCC) – Xô gan – Vaøng da lieân quan ñeán thai kyø… 2. Vaøng da taïi gan : Taêng Bilirubin I öu theá : Moät soá thuoác laøm giaûm khaû naêng keát hôïp Glucuronyl transferase nhö chloramphenicol, prenanediol … Taêng Bilirubin hoãn hôïp hay D öu theá : – Vieâm gan virus caáp, maïn – Vieâm gan röôïu – Vieâm gan töï mieãn – Toån thöông gan do thieáu maùu cuïc boä – Toån thöông gan do thuoác, ñoäc toá – Ung thö teá baøo gan (HCC) – Xô gan – Vaøng da lieân quan ñeán thai kyø…
33. NGUYEÂN NHAÂN VAØNG DANGUYEÂN NHAÂN VAØNG DA 3. Vaøng da do taéc maät sau gan Taéc trong oáng maät chuû : Soûi, giun, saùn laù gan. Chít heïp do chaán thöông, sau thuû thuaät, vieâm ñöôøng maät, ung thö ñöôøng maät… Cheøn eùp töø ngoaøi : Ung thö ñaàu tuïy, vieâm tuïy 3. Vaøng da do taéc maät sau gan Taéc trong oáng maät chuû : Soûi, giun, saùn laù gan. Chít heïp do chaán thöông, sau thuû thuaät, vieâm ñöôøng maät, ung thö ñöôøng maät… Cheøn eùp töø ngoaøi : Ung thö ñaàu tuïy, vieâm tuïy
35. BILIRUBINBILIRUBIN 1. Bilirubin T (Total) coù taêng ? 2. Bilirubin taêng kieåu gì ? Giaùn tieáp ( Indirect ) öu theá Tröïc tieáp ( Direct ) öu theá Hoãn hôïp
38. BILIRUBINBILIRUBIN Chuû yeáu giuùp phaân bieät VD tröôùc gan vôùi taïi vaø sau gan, khoâng giuùp phaân bieät VD taïi gan vaø sau gan tröôøng hôïp taêng chuû yeáu Bili D Bilirubin taêng trong caû 2 toån thöông TB gan vaø toån thöông öù maät Coù yù nghóa tieân löôïïng.
39. TĂNG BILIRUBIN ĐƠN ĐỘCTĂNG BILIRUBIN ĐƠN ĐỘC ĐẶC ĐIỂM * Bilirubin tăng * AST, ALT bình thƣờng * ALP bình thƣờng ĐẶC ĐIỂM * Bilirubin tăng * AST, ALT bình thƣờng * ALP bình thƣờng
40. * Tăng Bilirubin GT đơn độc: hội chứng Gilbert’, Crigler- Najjar, tán huyết, tạo hồng cầu không hiệu quả, VD sơ sinh, nhiễm trùng, suy tim sung huyết, thông nối cửa chủ, thuốc (Pregnanediol, Chloramphenicol, Novobiocin, Rifampin/Rifamycin, Probenecid) * Tăng Bilirubin TT ƣu thế: HC Dubin-Johnson, bệnh dự trữ trong gan (Hepatic Storage Disease). * Tăng Bilirubin GT đơn độc: hội chứng Gilbert’, Crigler- Najjar, tán huyết, tạo hồng cầu không hiệu quả, VD sơ sinh, nhiễm trùng, suy tim sung huyết, thông nối cửa chủ, thuốc (Pregnanediol, Chloramphenicol, Novobiocin, Rifampin/Rifamycin, Probenecid) * Tăng Bilirubin TT ƣu thế: HC Dubin-Johnson, bệnh dự trữ trong gan (Hepatic Storage Disease). Nguyên nhân TĂNG BILIRUBIN ĐƠN ĐỘCNguyên nhân TĂNG BILIRUBIN ĐƠN ĐỘC
41. XEÙT NGHIEÄM ÑAÙNH GIAÙ CHÖÙC NAÊNG GAN XEÙT NGHIEÄM ÑAÙNH GIAÙ CHÖÙC NAÊNG GAN
42. CHÖÙC NAÊNG ÑOÂNG MAÙUCHÖÙC NAÊNG ÑOÂNG MAÙU * Gan tổng hợp hầu hết các YTĐM ngoại trừ VIII * II, VII, IX, X cần Vit K để tổng hợp * ĐM ngoại sinh bắt đầu với sự kích hoạt VII, có T1/2 ngắn nhất (3-5,5 giờ) bị giảm đầu tiên PT / INR kéo dài trong suy gan hay thiếu vit K rất sớm * Vit K1 10mg TDD, nếu PT cải thiện tối thiểu 30% sau 24 giờ thiếu Vit K1 (test Kohler) * PT/INR là chỉ số tiên lƣợng tốt nhất của bệnh gan cấp và mạn. * Không đánh giá chính xác nguy cơ chảy máu trên BN xơ gan * Gan tổng hợp hầu hết các YTĐM ngoại trừ VIII * II, VII, IX, X cần Vit K để tổng hợp * ĐM ngoại sinh bắt đầu với sự kích hoạt VII, có T1/2 ngắn nhất (3-5,5 giờ) bị giảm đầu tiên PT / INR kéo dài trong suy gan hay thiếu vit K rất sớm * Vit K1 10mg TDD, nếu PT cải thiện tối thiểu 30% sau 24 giờ thiếu Vit K1 (test Kohler) * PT/INR là chỉ số tiên lƣợng tốt nhất của bệnh gan cấp và mạn. * Không đánh giá chính xác nguy cơ chảy máu trên BN xơ gan
46. ÑAËC ÑIEÅM XN SINH HOÙA GAN MAÄT TRONG 1 SOÁ BEÄNH LYÙ ÑAËC ÑIEÅM XN SINH HOÙA GAN MAÄT TRONG 1 SOÁ BEÄNH LYÙ
49. * BILIRUBIN: Taêng : 25-75% suy tim sung huyeát Thöôøng taêng < 4.5mg/dl Giaûm nhanh sau khi caûi thieän tình traïng sung huyeát. * PROTHROMBIN TIME: Keùo daøi: 80% suy tim sung huyeát. Trong ST sung huyeát caáp : PT taêng nhanh, gaáp 2 laàn, khoâng ñaùp öùng vôùi vit K vaø giaûm nhanh khi ñieàu trò heát sung huyeát. Trong ST sung huyeát maïn: PT taêng keùo daøi 2-3 tuaàn trôû * veà bình thöôøng. Raát nhaïy khi ñieàu trò vôùi Warfarin, caàn theo doõi saùt * BILIRUBIN: Taêng : 25-75% suy tim sung huyeát Thöôøng taêng < 4.5mg/dl Giaûm nhanh sau khi caûi thieän tình traïng sung huyeát. * PROTHROMBIN TIME: Keùo daøi: 80% suy tim sung huyeát. Trong ST sung huyeát caáp : PT taêng nhanh, gaáp 2 laàn, khoâng ñaùp öùng vôùi vit K vaø giaûm nhanh khi ñieàu trò heát sung huyeát. Trong ST sung huyeát maïn: PT taêng keùo daøi 2-3 tuaàn trôû * veà bình thöôøng. Raát nhaïy khi ñieàu trò vôùi Warfarin, caàn theo doõi saùt
50. * MOÄT SOÁ * TÌNH HUOÁNG LAÂM SAØNG * MOÄT SOÁ * TÌNH HUOÁNG LAÂM SAØNG
51. TÌNH HUOÁNG 1TÌNH HUOÁNG 1 Nöõ, 32 tuoåi, vaøng da 1 tuaàn, khoâng TC duøng thuoác Khaùm : chæ phaùt hieän vaøng da XN : ALP 190 U/l, GGT 32U/l ALT 646U/l , AST 476 U/l Bili T 6,5mg/dl, D 4,8mg/dl Protein 6.8g/dl Albumin 4.0g/dl INR 1.24 SA : bình thöôøng Nöõ, 32 tuoåi, vaøng da 1 tuaàn, khoâng TC duøng thuoác Khaùm : chæ phaùt hieän vaøng da XN : ALP 190 U/l, GGT 32U/l ALT 646U/l , AST 476 U/l Bili T 6,5mg/dl, D 4,8mg/dl Protein 6.8g/dl Albumin 4.0g/dl INR 1.24 SA : bình thöôøng
53. TÌNH HUOÁNG 2TÌNH HUOÁNG 2 Nam, 58 tuoåi, vaøng da, meät moûi, buoàn noân 5 ngaøy Khaùm : Vaøng da XN : ALP 1254U/l, GGT 239U/l ALT 225U/l, AST 384U/l Bilirubin T 8.24mg/dl ; D 6.78mg/dl Protein 7.6g/dl, Albumin 4.5g/dl INR : 1.22 Nam, 58 tuoåi, vaøng da, meät moûi, buoàn noân 5 ngaøy Khaùm : Vaøng da XN : ALP 1254U/l, GGT 239U/l ALT 225U/l, AST 384U/l Bilirubin T 8.24mg/dl ; D 6.78mg/dl Protein 7.6g/dl, Albumin 4.5g/dl INR : 1.22
55. TÌNH HUOÁNG 3TÌNH HUOÁNG 3
58. TAÊNG AÙP CÖÛA NGHI NHIEÃM SCHISTOSOMATAÊNG AÙP CÖÛA NGHI NHIEÃM SCHISTOSOMA
59. TÌNH HUOÁNG 5TÌNH HUOÁNG 5 * – BN nam 64 tuoåi, tieàn caên HPQ, vieâm daï daøy. 2 ngaøy ñau thöông vò, soát, ho ñaøm ñuïc NV. * – Khaùm : 380C, ran ngaùy, ran rít, aán ñau thöôïng vò * – BC : 10.100/mm3, N : 90% * – ALT, AST, Bilirubin : bình thöôøng * – Sieâu aâm buïng 2 laàn : bình thöôøng * – NS TQ DD TT : vieâm chôït hang vò * – XQ phoåi : bình thöôøng * Hen boäi nhieãm, vieâm daï daøy KS, PPI, giaõn PQ * Xuaát vieän sau 8 ngaøy * – BN nam 64 tuoåi, tieàn caên HPQ, vieâm daï daøy. 2 ngaøy ñau thöông vò, soát, ho ñaøm ñuïc NV. * – Khaùm : 380C, ran ngaùy, ran rít, aán ñau thöôïng vò * – BC : 10.100/mm3, N : 90% * – ALT, AST, Bilirubin : bình thöôøng * – Sieâu aâm buïng 2 laàn : bình thöôøng * – NS TQ DD TT : vieâm chôït hang vò * – XQ phoåi : bình thöôøng * Hen boäi nhieãm, vieâm daï daøy KS, PPI, giaõn PQ * Xuaát vieän sau 8 ngaøy
60. – 3 ngaøy sau xuaát vieän : ñau thöôïng vò nhieàu, soát Khaùm : vaøng da, aán ñau thöôïng vò, Murphy (+) – Sieâu aâm : SOÛI KEÏT COÅ TUÙI MAÄT, SOÛI OÁNG MAÄT CHUÛ. – Bilirubin T : 3.1 mg/dl, D : 2.6mg/dl – ALT : 325U/l, AST : 258U/l Truyeàn dòch , KS, Nissel, hoaõn PT vì vieâm gan caáp ? Sau 2 ngaøy Hoaïi töû tuùi maät PT – 3 ngaøy sau xuaát vieän : ñau thöôïng vò nhieàu, soát Khaùm : vaøng da, aán ñau thöôïng vò, Murphy (+) – Sieâu aâm : SOÛI KEÏT COÅ TUÙI MAÄT, SOÛI OÁNG MAÄT CHUÛ. – Bilirubin T : 3.1 mg/dl, D : 2.6mg/dl – ALT : 325U/l, AST : 258U/l Truyeàn dòch , KS, Nissel, hoaõn PT vì vieâm gan caáp ? Sau 2 ngaøy Hoaïi töû tuùi maät PT TÌNH HUOÁNG 5TÌNH HUOÁNG 5