TIÊU ĐỀ1. Mở đầu
1
1.1 Lí do chọn đề tài1-21.2 Mục đích nghiên cứu1.3 Đối tượng nghiên cứu1.4 Phương pháp nghiên cứu2. Nội dung
2
2.1 Cơ sở lí luận
2.2 Thực trạng của vấn đề
3
2
3
2.3 Giải pháp
3-16
Kết luận, kiến nghị
17-18
1
1. MỞ ĐẦU1.1 Lý do chọn đề tài:Như chúng ta đã biết môn Lịch sử có một vị trí, ý nghĩa rất quan trọng đốivới việc giáo dục thế hệ trẻ. Nhà Bác học F-Ba-con đã chứng minh tầm quan trọngcủa việc học lịch sử trong việc hình thành và giáo dục trẻ em: ” Muốn tinh phải họcthơ, muốn đầu óc tập trung phải học sách Toán, muốn tư duy sáng suốt phải họclịch sử và các điều của luật pháp” ( Bàn về đọc sách)Từ những hiểu biết về quá khứ học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hàovới truyền thống dựng nước và giữ nước của ông cha ta, xác định nhiệm vụ hiệntại, có thái độ đúng với quy luật của tương lai, nhất là đối với học sinh lớp 9 cuốicấp trung học cơ sở.Tuy nhiên thời gian qua, trên các phương tiện thông tin đại chúng đang rộ lênnhững tin, bài dở khóc dở cười về kiến thức làm bài thi môn Lịch sử của học sinh có thể nói là sự mơ hồ về lịch sử. Hơn nữa bộ môn Lịch sử được xem là môn phụ,lại khó học, khó nhớ, khó viết, khó làm bài nên điểm kiểm tra cũng như thi cử rấtthấp cho nên rất ít học sinh yêu thích học môn lịch sử, ngại học Lịch sử; cũng rất ítphụ huynh muốn con mình theo học bộ môn này.Nhưng bên cạnh đó vẫn có những học sinh đam mê môn học, yêu thích mônhọc và mạnh dạn đăng ký tham gia bồi dưỡng và tham dự kỳ thi học sinh giỏi môn
Lịch sử ở các cấp; và cũng có nhiều người trưởng thành, thành đạt từ môn Lịch sử như người ta thường nói “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”.Vậy làm thế nào để bồi dưỡng có hiệu quả – thực hiện công cuộc “bồi dưỡngnhân tài cho đất nước” trở thành nỗi trăn trở của những nhà quản lý cũng nhưnhững người trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử ở các cấp học, bậc học.Đối với bậc THCS, vấn đề bồi dưỡng học sinh giỏi văn hóa nói chung vàmôn Lịch sử nói riêng đã được nhiều nhà trường chăm lo, đầu tư rất bài bản. Tuynhiên, do nhiều yếu tố, kết quả mang lại không cao – đặc biệt đối với bộ môn Lịchsử.Qua thực tiễn bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn Lịch sử tham dự kỳ thi họcsinh giỏi cấp tỉnh trong những năm gần đây, bản thân tôi đã lựa chọn những giảipháp thiết thực, phù hợp và mang lại hiệu quả, có nhiều học sinh đạt giải cấp Tỉnh.Bởi vậy tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến của mình: Một số giải pháp nhằm nângcao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử lớp 9- THCS1.2 Mục đích nghiên cứu:Bồi dưỡng học sinh giỏi là công tác cực kì quan trọng giúp cho ngành giáodục phát hiện nhân tài, lựa chọn những mầm giống tương lai cho đất nước trong sựnghiệp trồng người. Đồng thời giúp cho học sinh thực hiện được ước mơ là conngoan, trò giỏi và có định hướng đúng về nghề nghiệp của mình trong tương lai.
2
ra những kết luận có ý nghĩa quan trọng thiết thực”. Đây chính là cơ sở để nhữngngười quan tâm đến sử học và những thầy cô giáo giảng dạy môn lịch sử cần nhậnthức đúng, sâu sắc, ý nghĩa, vị trí của bộ môn Lịch sử ở trường THCS và tìm ranhững phương pháp để nâng cao chất lượng bộ môn, thu hút được nhiều học sinhyêu thích học lịch sử và học giỏi lịch sử.2.2 Thực trạng của vấn đề:Là giáo viên trực tiếp giảng dạy lịch sử ở trường THCS trong nhiều năm tôinhận thấy:– Học sinh chưa thật sự yêu thích môn học này , khả năng đánh giá, nắm bắtsự kiện chưa cao, chưa hiểu hết bản chất của sự kiện, vấn đề của lịch sử.– Hiện nay một số học sinh và phụ huynh có thái độ chưa coi trọng bộ mônlịch sử, coi đó là môn học phụ, môn học thuộc lòng, không cần làm bài tập, khôngcần học. Học không biết sau này làm được gì? Do đó việc tuyển chọn học sinh cóhọc lực khá giỏi vào đội tuyển sử rất khó khăn. Dẫn đến chất lượng bài thi học sinhgiỏi môn lịch sử của các trường trung học Sầm Sơn trong những năm gần đây rấtthấp.– Phương pháp giảng dạy cũng như bồi dưỡng học sinh giỏi còn nghèo nàn,đơn điệu, khả năng kết hợp đa dạng các phương pháp chưa tốt, tính sáng tạo tronggiảng dạy chưa cao.– Kết quả học tập của học sinh còn thấp, đặc biệt là ở kì thi học sinh giỏinhững năm trước đây.– Xuất phát từ nhu cầu của học sinh và tình hình môn học, qua quá trìnhgiảng dạy tôi đã tìm tòi và thực nghiệm nhiều giải pháp, kết quả học sinh hứng thú,chăm chỉ học tập, nắm bắt sử liệu nhanh, so sánh, nhận xét đánh giá linh hoạt hẳnlên, kết quả thi học sinh giỏi ngày càng cao.Từ những cơ sở trên tôi quyết định chọn đề tài này, để nêu lên những kinhnghiệm của bản thân, đóng góp một số ý kiến vào quá trình đổi mới môn học, nângcao khả năng nhận thức của học sinh, nhằm giúp các em đạt kết quả cao trong cáckì thi học sinh giỏi.2.3 Giải pháp:Để đạt được kết quả cao trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, bản thân tôi đãthực hiện các giải pháp sau:Giải pháp 1. Sử dụng phim tư liệu và công nghệ thông tin nhằm gây hứng thúcho học sinh, giúp các em yêu thích môn lịch sử.Lâu nay nói đến môn lịch sử đa số học sinh đều ngại học vì kiến thức dài,phải ghi nhớ nhiều sự kiện…..Vì vậy việc chọn lựa học sinh vào đội tuyển rất khó.Để thay đổi cách dạy truyền thống tôi đã đưa nhiều bộ phim tư liệu vào dạy chohọc sinh. Qua những tiết học như vậy tôi thấy học sinh rất hứng thú học tập, chămchú xem và hiểu bài ngay trên lớp, giờ học sôi nổi, nhẹ nhàng. Từ đó rất nhiều học
4
sinh thích học bộ môn lịch sử. Thậm chí nhiều học sinh xung phong vào đội tuyểnhọc sinh giỏi.Ví dụ khi dạy đến chương III: Việt Nam trong những năm 1939-1945.Tôihướng dẫn cho học sinh xem bộ phim tư liệu: ” Nỗi đau lịch sử- Nạn đói khủngkhiếp năm 1945″ Học sinh xem phim và sẽ hiểu được dưới hai tầng áp bức Pháp –Nhật nhân dân ta đã bị đẩy đến thảm họa hơn hai triệu đồng bào bị chết đói.Ví dụ Khi dạy chương V: Kháng chiến chống Pháp 1946-1954. Tôi hướngdẫn cho học sinh xem các bộ phim tư liệu:– Phim tư liệu cuộc kháng chiến chống Pháp– Đại tướng Võ Nguyên Giáp ” Những trận đáng chấn động thế giới”– Điện Biên Phủ: Sự kiện và nhân chứng.Ví dụ khi dạy chương VI: Việt Nam từ năm 1954- 1975. Cuộc kháng chiếnchống Mĩ cứu nước của nhân dân ta. Tôi hướng dẫn cho học sinh xem bộ phim tưliệu ” Đường mòn Hồ Chí Minh”Sau hiệp định Giơ-ne-vơ nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền. Mĩ nhảyvào biến Miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mĩ. Vĩ tuyến17 trở thành phòng tuyến quân sự của Mĩ.Mĩ ban hành Luật 10/59, lê máy chém đi khắp miền Nam thảm sát tập thể,các hình thức tra tấn thời trung cổ nhưng không lay chuyển được ý chí chiến đấucủa nhân dân miền Nam .Bác Hồ quyết định : Đấu tranh chính trị kết hợp với đấutranh vũ trang, quyết định mở Đường Trường Sơn. Thượng tá Võ Bẩm người gốcLiên khu V được giao nhiệm vụ dẫn đoàn quân sự đặc biệt mở đường 559. Chuyếnđầu tiên đưa 10 vạn tấn hàng đi B – giữ bí mật tuyệt đối- chi viện người và của chomiền Nam.Đường Trường Sơn là một kì công trong lịch sử chiến tranh. Thể hiện quyếttâm sắt đá của Đảng ta ” Dù khó khăn đến mấy cũng phải mở đường Trường Sơn”Con đường mòn, con đường ra tiền tuyến. ” Đi không dấu, nấu không khói, nóikhông tiếng”Chuyên gia Mĩ đã nói: Cuộc chiến tranh này đã sử dụng những thành tựu tốitân nhất, những loại vũ khí tân tiến lần đầu tiên được sử dụng ở Việt Nam. Mĩ chi110 tỉ đô la cho cuộc chiến tranh này. Cứ 5 quả bom trên 1 mét đường Trường Sơn.Nhà báo Pháp đã nói: Điều làm ta buồn phiền là đườn mòn Hồ Chí Minhkhông phá hủy được. Trên Đường mòn ấy, cộng sản đã được Đức Phật phùhộ.Lịch sử là một môn học đặc thù, kiến thức lịch sử là những gì diễn ra trongquá khứ. Chính vì thế nhiệm vụ của dạy học lịch sử là khôi phục lại bức tranh quákhứ để từ đó rút ra bài học từ quá khứ , vân dụng nó vào trong cuộc sống hiện tạivà tương lai. Trong việc khôi phục lại bức tranh quá khứ một cách sinh động, thìnhững bộ phim tư liệu, phương tiện trực quan là yếu tố hết sức cần thiết. Tuy nhiêncác đồ dùng truyền thống chưa đủ để truyền tải thông tin, chưa có tính sinh động,5
hấp dẫn để cuốn hút học sinh tập trung vào bài giảng… Có những bài kênh hìnhsách giáo khoa chưa đủ để học sinh nắm bắt được đầy đủ các thông tin sự kiện,nhân vật lịch sử… mà cần phải có những hình ảnh, những bức tranh bên ngoài đưavào để minh hoạ cho bài giảng.Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, xu hướng dạy học hiện đại với sự kết hợpnhững thành tựu công nghệ thông tin đã và đang diễn ra một cách khá phổ biến ởcác nghành học, cấp học. Ứng dụng Công nghệ thông tin với tư cách là một phươngtiện hỗ trợ cho việc dạy học mang lại ưu thế và hiệu quả cao trong dạy học bộ mônlịch sử.Giáo viên dùng lời nói , sử dụng hình ảnh, phim ảnh kết hợp với tổ chức chohọc sinh phát hiện … giúp học sinh học tập chú ý hơn, tạo được cảm xúc tìm tòi,nhận thức và khái quát hoá sự kiện, hiện tượng lịch sử.Cũng giống như các bộ môn khác lịch sử có nhiều khả năng để ứng dụngcông nghệ thông tin vào dạy học. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên cùng một lúccác em huy động nhiều giác quan để học tập, do đó việc ghi nhớ sự kiện, địa danh,nhân vật tốt hơn, tái tạo quá khứ dễ dàng hơn. Không có đồ dùng trực quan dù giáoviên có dạy hay đến đâu, lời nói dù có sinh động, giàu hình ảnh đến mấy cũng khócó thể tái tạo cho học sinh biểu tượng cụ thể, chính xác về quá khứ.Khi ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học lịch sử, chỉ với một thao tácđơn giản, cùng một lúc giáo viên sẽ thực hiện được các nhiệm vụ: Cung cấp sựkiện, tạo biểu tượng và đặt cơ sở cho việc hình thành khái niệm.Ví dụ: Khi dạy bài 27: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Phápxâm lược kết thúc( 1953-1954)Để tổ chức học sinh trả lời câu hỏi: Vì sao Pháp- Mĩ lại chọn Điên Biên Phủđể xây dựng tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương ? ( Coi Điện Biên Phủ làpháo đài bất khả xâm phạm)Giáo viên trình chiếu cho học sinh quan sát lược đồ giáo khoa điện tử khắchoạ về địa thế của Điện Biên Phủ, về sự gấp rút xây dựng lực lượng cơ động mạnhcủa quân Pháp ở đây. Kết hợp với phương pháp trao đổi, đàm thoại, nêu vấn đề…Lược đồ được xây dựng với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, có hiệu ứng sinhđộng, kèm theo hình ảnh…học sinh sẽ cảm nhận được các sự kiện lịch sử sâu sắc.
6
Phương pháp tổ chức cho học sinh tìm hiểu bài như thế sẽ giúp các em hiểurằng trước những đòn tấn công quyết liệt của quân dân ta, Na Va đã quyết định xâydựng Điện Biên Phủ thành tập đoàn cứ điểm hùng mạnh, chấp nhận giao chiến vớita. điều này xuất phát từ nhận định: Điện Biên Phủ là một thung lũng rộng lớn, baoquanh toàn là đồi núi trùng điệp nhưng lại là chìa khoá để bảo vệ Thượng Lào vàchiếm lại các vùng đất đã mất ở Tây Bắc Việt Nam. Đối với Việt Minh nơi đây quáxa hậu phương, địa hình rừng núi hiểm trở nên tiếp tế sẽ khó khăn. Nếu chẳng maythất bại, Pháp sẽ dễ dàng mở một con đường tháo chạy sang Lào …Từ nhận địnhnày, được sự giúp đỡ của Mĩ, Pháp đã xây dựng Điện Biên Phủ thành một tập đoàncứ điểm hùng mạnh với 49 cứ điểm, chia thành 3 phân khu lớn, với số quân tinhnhuệ 16.200 tên, được trang bị những loại vũ khí tối tân, hiện đại… nên cả Pháp vàMĩ đều nhận định: ” Điện Biên Phủ là pháo đài bất khả xâm phạm “.
7
Ứng dụng công nghệ thông tin còn mở rộng tầm hiểu biết của học sinh ra thếgiới bên ngoài. Thấy được sự tiến bộ vượt bậc của khoa học- kĩ thuật, trí thôngminh của con người. Từ đó giáo dục cho học sinh ý thức học hỏi, vận động, sángtạo trong học tập và đời sống.Ví dụ khi dạy bài 9: Nhật Bản- SGK lớp 9– Giáo viên cho học sinh sử dụng loại kênh hình để khai thác kiến thức thì giáoviên cần cho học sinh quan sát và qua đó yêu cầu học sinh miêu tả, phân tích, vàđánh giá các sự kiện lịch sử, rút ra mối liên hệ giữa các sự kiện.–
Khi cho học sinh quan sát các hình ảnh của nước Nhật:+ Tàu chạy trên đệm từ đạt tốc độ 4000km/h
+ Cầu Sê-tô O-ha-si nối liền các đảo chính Hôn-Xiu và Xi-cô-cư.
8
Nhật Bản là một quốc gia không được thiên nhiên ưu đãi như các nước kháctrên thế giới. Tuy nhiên với sự nỗ lực của bản thân, người dân Nhật Bản đã vươnlên và trở thành một trong ba trung trung kinh tế lớn của thế giới ( Mĩ – Tây Âu Nhật Bản).Nhật Bản rất chú trọng trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong tất cả cáclĩnh vực và cầu Sê-tô-O-ha-ri là một trong lĩnh vực về sự phát triển trong giaothông vận tải của nước này.Cầu Sê-tô-O-ha-ri là một cây cầu lớn của Nhật Bản vượt biển dài 9,4km.Lũng cầu đôi, dành cho đường ôtô cao tốc và xe lửa. Tuyến đường này có bốn lànđường cho ôtô và một đường ray cho xe lửa.Cầu Sê-tô-O-ha-ri được biết đến với sự thán phục hâm mộ với nhân dân thếgiới. Một loạt tuyến đường cao tốc và đường ray được kết nối với nhau và chạy quacây cầu nổi tiếng nối hai đảo chính Hôn -Xiu và Xi-cô-cư .Qua quan sát các hình ảnh này giáo viên phải đặt các câu hỏi gợi mở để học sinhrút ra nhận xét đánh giá được sự phát triển thần kì về kinh tế và khoa học kỹ thuậtcủa Nhật Bản. Cũng thông qua đó giáo dục cho học sinh ý thức tự lực tự cường,phấn đấu để vươn lên.Giải pháp 2. Tuyển chọn học sinh:Trong công tác Bồi dưỡng HSG khâu phát hiện và tuyển chọn học sinh rấtquan trọng chẳng khác nào “chọn giống của nhà nông”. Giáo viên cần lựa chọn đốitượng học sinh khá, giỏi, có kiến thức bộ môn, yêu thích môn học, có tính năngchuyên cần, thích học hỏi, chữ viết đẹp.Trong những năm gần đây, việc thành lập các đội tuyển của nhà trường đượctiến hành từ đầu năm học lớp 9 .Tuy nhiên tôi đã ngầm thành lập đội tuyển củamình trước đó thông qua các bài kiểm tra định kì ở các lớp dưới phát hiện học sinhcó năng khiếu, có sự yêu thích học Lịch sử tôi trực tiếp gặp các em để tìm hiểu tâmlý, khơi dậy ở học sinh niềm đam mê, giới thiệu các em tham gia vào đội tuyển đểbồi dưỡng. Phân tích cho các em niềm tự hào, hãnh diện khi đỗ đạt. Đã là học sinhgiỏi cấp Thị, cấp Tỉnh có giải thì đương nhiên bất cứ môn học nào cũng đượchưởng chế độ ưu tiên ngang nhau và vinh quang như nhau.– Bên cạnh đó, tôi còn gặp các giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm thămhỏi tình hình học tập của các em để chọn ra những học sinh có năng lực, có tố chấtthông minh và làm siêng. Học sinh đó phải học khá các môn khác, nhất là mônToán, Ngữ văn, vì môn lịch sử cũng cần ở học sinh khả năng phân tích, tư duy logicvà kết hợp những kiến thức văn, thơ minh họa cho bài viết thêm sinh động, giảm sựkhô khan nhàm chán gây được thiện cảm cho người đọc.Giải pháp 3. Xây dựng kế hoạch/ chương trình bồi dưỡng/ Tài liệu, giáo án chitiết cụ thể:9
Lịch sử địa phươngÔn luyện
Giáo viên cần biên soạn chương trình, giáo án bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chitiết cho từng buổi, về từng mảng kiến thức theo số tiết quy định nhất định và nhấtthiết phải bồi dưỡng theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó để các em họcsinh bắt nhịp dần.Chương trình bồi dưỡng cần có sự liên thông trong suốt 4 năm liền (từ lớp 6đến lớp 9 ). Hệ thống đề cương cho học sinh ôn luyện gồm 3 phần: Lịch sử thế giới,Lịch sử Việt Nam và lịch sử địa phương.Chương trình lớp 6, 7 chọn những sự kiện tiêu biểu.Lớp 8 bao gồm: Lịch sử thế giới cận đại và lịch sử Việt Nam cận đại,Lớp 9: Lịch sử Thế giới hiện đại và lịch sử Việt Nam.Lịch sử địa phương từ lớp 6 -lớp 9.Giáo viên sưu tầm tài liệu bồi dưỡng, bộ đề thi các cấp trong tỉnh nhà vàcác tỉnh khác thông qua công nghệ thông tin nhằm giúp các em tiếp xúc làm quenvới các dạng đề , luôn tìm đọc, tham khảo các tài liệu hay để hướng dẫn cho họcsinh.Giáo viên hướng dẫn học sinh các tài liệu, sách vở, băng đĩa phù hợp vớitrình độ của các em để tự rèn luyện thêm ở nhà. Đồng thời cung cấp hoặc giới thiệucác địa chỉ trên mạng để học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu, bổ sung kiến thức.Nắm vững phương châm : dạy chắc cơ bản rồi mới nâng caoThông qua những bài luyện cụ thể để dạy phương pháp tư duy, khả năngphân tích, đánh giá, so sánh các sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử.Để chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả thì cần có kế hoạchbồi dưỡng học sinh giỏi liên tục và đều đặn, không dồn ép ở tháng cuối trước khithi vừa quá tải đối với học sinh vừa ảnh hưởng đến quá trình tiếp thu kiến thức ởmôn học khác của học sinh.Giải pháp 4. Giáo viên dạy đội tuyển phải thường xuyên trao dồi kiến thức, tựhọc tự bồi dưỡng:Muốn có HSG phải có Thầy giỏi vì thế người thầy phải luôn luôn có ý thứctự rèn luyện, tích lũy tri thức và kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn, luôn xứng đánglà “người dẫn đường tin cậy” cho học sinh noi theo. Cổ nhân có câu: ” Một gánhsách hay không bằng một thầy giáo giỏi” . Thực tế chứng minh có những ngườithầy giáo lịch sử giỏi đã trở thành một vĩ nhân của dân tộc, cả thế giới ngưỡng mộtôn vinh. Đó là Đại tướng Võ Nguyên Giáp – Đại tướng của nhân dân, vị tướnghuyền thoại của lịch sử chiến tranh thế giới. Cho nên người thầy phải giúp học sinhhiểu hết ý nghĩa của môn lịch sử trong cuộc sống, xã hội…Phải thường xuyên tìmtòi các tư liệu, sách báo, kiến thức nâng cao trên các phương tiện, đặc biệt là trên
11
mạng internet. Lựa chọn trang Web nào hữu ích nhất, tiện dụng nhất, tác giả nàohay có các chuyên đề hay, khả quan nhất để sưu tầm tài liệu…Giải pháp 5 .Hướng dẫn học sinh hệ thống hóa kiến thức bằng sơ đồ tư duy vàlập bảng niên biểu.Trong dạy học lịch sử, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh vẽ sơ đồ tư duyđể khái quát lại nội dung kiến thức của toàn bài, toàn chương…Ví dụ khi dạy bài 13 SGK lịch sử lớp 9: Tổng kết lịch sử thế giới từ sau năm1945 đến nay. Giáo viên cần cho học sinh hệ thống lại kiến thức bằng sơ đồ tư duy.Hệ thống hóa kiến thức bằng sơ đồ tư duy giúp học sinh có khả năng kháiquát cao, ghi nhớ được những sự kiện, những nội dung lịch sử nổi bật.Niên biểu được tạm chia thành 3 loại chính:– Niên biểu tổng hợp: bảng liệt kê những sự kiện lớn xảy ra trong thời gian dài.Loại niên biểu này giúp học sinh không chỉ ghi nhớ những sự kiện chính mà cònnắm được các mốc thời gian đánh dấu mối quan hệ của các sự kiện quan trọng.Ví dụ niên biểu những sự kiện chính từ năm 1930-1945; 1946- 1954; 19541975; niên biểu những thành tựu của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chíênchống Pháp 1946-1954…– Niên biểu chuyên đề: đi sâu trình bày nội dung một vấn đề quan trọng nổi bậtnào đó của một thời kì lịch sử nhất định nhờ đó mà học sinh hiểu được bản chất sựkiện một cách toàn diện, đầy đủ. Ví dụ niên biểu “8 sự kiện chính của cách mạngtháng Tám”– Niên biểu so sánh dùng để đối chiếu, so sánh các sự kiện xảy ra cùng một lúctrong lịch sử, hoặc ở thời gian khác nhau nhưng có những điểm tương đồng, dị biệtnhằm làm nổi bật bản chất, đặc trưng của các sự kiện ấy, hoặc để rút ra một kết luậnkhái quát. Bảng so sánh là một dạng của niên biểu so sánh nhưng có thể dùng sốliệu và cả tài liệu sự kiện chi tiết để làm rõ bản chất, đặc trưng của các sự kiện cùngloại hoặc khác loại.Ví dụ niên biểu so sánh chủ trương của Đảng trong cao trào 1930-1931 và 19361939 có gì khác nhau; Bảng so sánh giữa chiến lược chiến tranh đặc biệt và chiếnlược chiến tranh cục bộ của Mĩ…..*.Cách thức lập bảng niên biểu hệ thống hoá kiến thứcCó thể tiến hành việc lập bảng theo các bước sau.-Trước hết, giáo viên tìm hoặc hướng dẫn học sinh tìm những vấn đề, những nộidung có thể hệ thống hoá bằng cách lập bảng. Đó là các sự kiện theo trình tự thờigian, các lĩnh vực … Tuy nhiên chỉ nên chọn những vấn đề tiêu biểu giúp việc nắmkiến thức tốt nhất, đơn giản nhất, không nên đưa ra quá nhiều các loại bảng làmviệc hệ thống kiến thức trở nên rối.-Thứ hai, lựa chọn hình thức lập bảng với các tiêu chí phù hợp.12
Với bảng niên biểu sự kiện: có thể lập theo các tiêu chí thời gian, sự kiện, kếtquả- ý nghĩa…* Em hãy chọn 08 sự kiện tiêu biểu trong cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm1945 và điền vào bảng sau :STT Thời gian114-15/82
15/8/1945
3
1617/8/1945
4
19/8/1945
5
23/8/1945
6
25/8/1945
7
30/8/1945
8
2/9/1945
Tên sự kiệnHội nghị toàn quốc củaĐCS Đông Dương họp ởTân Trào( Tuyên Quang)Mệnh lệnh khởi nghĩa từTân Trào truyền về HàNộiĐại hội quốc dân họp ởTân Trào (tuyên Quang)
Nội dung, ý nghĩaQuyết định tổng khởi nghĩa dànhchính quyền trong toàn quốctrước khi quân đồng minh vàoCổ vũ mạnh mẽ công cuộc chuẩnbị khởi nghĩa giành chính quyềnở Hà Nội và trong toàn quốcLãnh tụ Hồ Chí Minh ra mắttrước đại biểu quốc dân. Lệnhtổng khởi nghĩa được ban bố, 10chính sách của Việt Minh đượcthông qua khích lệ cả nước nổidậy giành chính quyền.Giành chính quyền ở Hà Giành chính quyền ở Hà Nội, cơNộiquan đầu nãm của Nhật bị tiêudiệt.Quyết định đến thắng lợi trongtoàn quốcGiành chính quyền ở Trung tâm đầu não chính quyềnHuếthân Nhật bị tiêu diệtGiành chính quyền ở SàiGònTại Huế, vua Bảo Đạinộp ấn kiếm cho chínhquyền cách mạng.Nước VNDCCH ra đời
Thủ tiêu cơ quan kinh tế quantrọng của NhậtChế độ phong kiến Viêt Nam bịsụp đổ hoàn toàn
Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặtchính phủ lâm thời đọc Tuyênngôn độc lập- Khai sinh ra nướcViệt Nam dân chủ cộng hoà.1Với bảng niên biểu tổng hợp: tùy vấn đề mà xác định tiêu chí phù hợp.Ví dụ, với bảng niên biểu những thành tựu toàn diện của cuộc kháng chiến chốngPháp có thể lập với các tiêu chí: lĩnh vực, thành tựu, kết quả – ý nghĩa; niên biểunhững thắng lợi tiêu biểu trên mặt trận quân sự trong kháng chiến chống Pháp vớicác tiêu chí thời gian, chiến thắng, kết quả-ý nghĩa…13
* Trình bày những thắng lợi có ý nghĩa chiến lược của quân và dân ta trên cácmặt trận quân sự, chính trị, ngoại giao trong kháng chiến chống Pháp từ12/1946- 7/1954Thời gianQuân sựChính trịNgoại giao12/1946Cuộc chiến đấucủa quân dân HàNội và các đô thịvĩ tuyến 16 ” giamchân địch”1947Chiến dịch ViệtBắc Thu-Đông kếtthúc bằng sự rútchạy của quânPháp khỏi ViệtBắc.Cơ quan đầu nãokháng chiến đượcan toàn.1950Chiến dịch BiênTrung Quốc, Liêngiới thu đông làmXô và các nước dânphá sản kế hoạchchủ nhân dân đãRơ ve của Pháp.đặt quan hệ ngoạigiao với nước ta.1950-1953Ta mở các chiến – 2/1951 Đại hộidịch: Trung du, đại biểu toàn quốcĐường số 18, Hà lần thứ 2 họp ởNam Ninh, Hòa Chiêm Hóa(TuyênBình, Tây Bắc, Quang). Đánh dấuThượng Lào và bước trưởng thànhgiành thế chủ động của Đảng và thúctrên chiến trường. đẩy kháng chiến điđến thắng lợi.– Mặt trận LiênViệt được thành lập3/1951– Đại hội chiến sĩthi đua và cán bộgương mẫu lần thứnhất đã bầu chọnđược 7 anh hùng.14
1954
Chiến cuộc ĐôngXuân 1953-1954bước đầu làm phásản kế hoạch NaVa7/5/1954Chiếndịch Điện BiênPhủ toàn thắng.Đánh bại cuộc xâmlược của Pháp vàcan thiệp Mĩ ởĐông Dương
21/7/1954Hiệpđịnh Giơ ne vơ vềĐông Dương đượckí kết- Là văn bănquốc tế ghi nhậncác quyền cơ bảncủa 3 nước ĐôngDương.
-Với niên biểu so sánh :Ví dụ: Hãy so sánh hai phong trào cách mạng 1930-1931 và 1936-1939 theo nhữngnội dung sau:Nội dung1930-19311936-1939Kẻ thù cách mạngĐế quốc và phong kiếnBọn phản động Pháp vàtay saiNhiệm vụ và mục tiêu cách Chống đế quốc giành độc Chống phát xít, chốngmạnglập dân tộc, chống phong chiến tranh. Chống bọnkiến chia ruộng đất cho phản động thuộc địa vàdân càytay sai đòi tự do dânchủ, cơm áo, hòa bìnhHình thức đấu tranhBí mật, bất hợp phápHợp pháp, nửa hợppháp, công khai, nửacông khai.Lực lượng tham giaNông dân, công nhânĐông đảo các tầng lớpnhân dân.Ví dụ: So sánh chiến lược “chiến tranh đặc biệt” và chiến lược ” chiến tranh cụcbộ” của đế quốc Mĩ theo các nội dung sau:Nội dungChiến tranh đặc biệtChiến tranh cục bộThời gian tiến hành chiến 1961- 19651965- 1968tranhPhạm vi chiến tranhMiền Nam Việt NamCả nước Việt NamLực lượng chính tham giaQuân đội ngụy Sài GònQuân đội Mĩ và quânđồng minh
15
Tính chất chiến tranh
Chiến tranh xâm lược Chiến tranh xâm lượcthực dân kiểu mới của Mĩ thực dân kiểu mới củaMĩ
Giải pháp 5. Thường xuyên chấm chữa bài cho học sinhMột học sinh giỏi không chỉ nắm vững kiến thức lịch sử, vững kỹ năng màcòn có sự sáng tạo. Vì vậy, trong quá trình bồi dưỡng cho học sinh tôi thườngxuyên quan tâm đến việc chấm và sửa bài cho học sinh. Bài viết cần phải được sửachữa, chỉ bảo cụ thể, để phát huy những cái hay, sửa sai kịp thời những cái dở, đểcó sự nhìn nhận đánh giá một cách công bằng, khách quan mỗi khi tuyển lựa độituyển chính thức đi dự thi.Sau khi dạy một chuyên đề, hay một giai đoạn lịch sử tôi thường tổ chứckiểm tra để chấm và sửa bài cho học sinh. Kiểm tra có thể cho bài tập các em vềnhà làm, quy định thời gian nộp bài, nhưng theo tôi tốt nhất là cho học sinh làm bàikiểm tra ngay trên lớp bồi dưỡng.Việc chấm chữa bài cho học sinh còn nhằm rèn cho các em kĩ năng làm bài,kĩ năng ghi nhớ các sự kiện qua sơ đồ tư duy, bảng thống kê, lập bảng so sánh cácsự kiện lịch sử…, kĩ năng trình bày, kĩ năng diễn đạt,Ngoài việc thường xuyên chấm chữa bài cho học sinh, tôi còn giao cho họcsinh kiểm tra chéo lẫn nhau, chấm chữa bài cho nhau, kiểm tra miệng theo cặp…giúp học sinh củng cố và bổ sung kiến thức cho nhau, rút kinh nghiệm cho nhau.Giải pháp 6. Hướng dẫn cho học sinh một số kĩ thuật khi làm bài thi.– Đọc kĩ đề để nhận định đúng tránh lạc đề.– Lập dàn ý cho từng câu để tránh tình trạng bỏ sót ý.– Phải làm hết tất cả các câu hỏi.– Tùy theo số điểm của từng câu hỏi trong đề mà phân bố thời gian làm bàicho hợp lí. Trung bình câu 2 điểm tối đa làm hết 15 phút. Nếu các câu nhiều điểmcứ như thế mà nhân lên.– Câu nào dễ làm trước, khó làm sau.– Bài viết phải rõ ràng, sạch sẽ, không sai lỗi chính tả, ngữ pháp, dễ đọc,tránh tẩy xóa, tránh thay giấy.2.4 Hiệu quả:Nhờ những giải pháp trên cùng với sự nổ lực của cả thầy và trò, sự quan tâmcủa lãnh đạo nhà trường, đội tuyển học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 9 do tôi dạy đãđạt được một số kết quả sau:– Chọn lựa được những học sinh có năng lực và phẩm chất tốt vào đội tuyển.– Đa số các em đều yêu thích môn học và có động cơ học tập đúng đắn.– Chữ viết và trình bày ngày càng tiến bộ.– Rèn luyện được các kĩ năng cho học sinh.
16
– Số giải học sinh giỏi cấp Thị, cấp Tỉnh năm sau nhiều hơn năm trước.Nhiều em thi đậu vào chuyên Lam SơnNăm họcĐạt giải cấp ThịĐạt giải cấp TỉnhThi đậu vào chuyênLam Sơn2013-20145/5 em đạt giải2 em đạt giải3 em thi đậu2014-2015
6/8 em đạt giải
3 em đạt giải
2015-2016
7/8 em đạt giải
6 em đạt giải
5 em thi đậu( Trongđó 2 em đạt điểm tốp10)
17
– Phòng giáo dục nên tổ chức thi chọn đội tuyển và bồi dưỡng học sinh giỏingay cuối năm học lớp 8.– Soạn thảo khung chương trình và kiến thức ôn thi chung cho học sinh giỏitoàn thị. Giáo viên các trường bám theo khung phân phối chương trình để ôn thicho học sinh.– Chú trọng hơn công tác khảo sát, lựa chọn học sinh vào lớp bồi dưỡng họcsinh giỏi.– Chọn nguồn học sinh số lượng nhiều(20 học sinh). Khảo sát chọn học sinhgiỏi thi đội tuyển cấp Tỉnh qua nhiều bài khảo sát.– Ra đề thi cần bám sát cấu trúc đề thi của Sở giáo dục.
Xác nhận của thủ trưởng đơn vị
Sầm Sơn, ngày 25 tháng 3 năm 2016Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinhnghiệm của mình viết, không sao chépnội dung của người khác.Người viết
Lê Tiến DũngNguyễn Thị Lý
18
TÀI LIỆU THAM KHẢOTuyển tập bộ đề thi học sinh giỏi cấp Tỉnh của các Tỉnh qua nhiều năm.SGK Lịch sử Lớp 9, SGK Lịch sử Lớp 12 NXB giáo dục Việt Nam.Tuyển chọn đề thi học sinh giỏi 9 và tuyển sinh vào Lớp 10 chuyên mônLịch sử, NXB Đại học sư phạm năm 2011 của tác giả Lê Thị Hà, Đặng ThịQuyên.Giải đáp câu hỏi và bài tập Lịch sử 9, NXB Sư phạm Hà Nội của tác giảĐoàn Công Thương, Nguyễn Thị Kim Hoa.Các bộ phim tư liệu trên kênh VTV1 của Đài truyền hình Việt Nam.
19